De ontwikkeling van een raamwerk voor schoolverbondenheid in de (groot)stad

Auteur: Jetske Strijbos - Leestijd: 8 minuten

Schoolverbondenheid

Verbondenheid wordt door Bowles en Scull (2018) gedefinieerd als "de mate waarin individuen ervaren dat de mensen en plaatsen, ervaringen en activiteiten in hun leven zinvol en belangrijk zijn, in het heden en voor de toekomst" (p. 3). Dat maakt verbondenheid tot een complex concept, gekenmerkt door een holistische betekenis die vatbaar is voor verandering. Barber en Schluterman (2008) ontrafelden het concept en brachten de verschillende elementen ervan met elkaar in verband: verbondenheid met de school bijvoorbeeld verwijst naar (1) een eigenschap van de school (bijv. wederkerigheid), (2) die bereikt kan worden als aan een aantal voorwaarden wordt voldaan (bijv. begeleiding), (3) waardoor leerlingen emoties ervaren (bijv. gevoelens van vertrouwen of zorg), die (4) op hun beurt resulteren in de waardering voor de school. Schoolverbondenheid wordt in die zin geassocieerd met tal van positieve outcomes (bijv. goede prestaties, engagement voor school en samenleving).

Schoolverbondenheid in de (groot)stad

Tot nu toe is weinig geweten over de manier waarop de (emotionele) ervaringen van leerlingen op scholen kunnen beïnvloed worden zodat hun gevoelens van verbondenheid versterken. Met name het perspectief van leerlingen in stedelijke scholen is slechts in beperkte mate onderzocht (Chhuon & Wallace, 2014). Nochtans ervaren leerlingen in (groot)stedelijke scholen vaak omstandigheden die hen verhinderen om zich echt te engageren voor hun school (Biag, 2014). Deze belemmeringen kunnen zich in de directe omgeving van de leerlingen situeren (bijv. criminaliteit in hun buurt, armoede thuis) (Thompson et al., 2006), maar kunnen ook gelinkt zijn aan hun school en haar kwaliteit van onderwijs (bijv. een groot verloop onder het onderwijzend personeel) (Nasir et al., 2011). Het versterken van schoolverbondenheid in (groot)steden verschilt dan ook van de processen in andere scholen, wat onderzoek ernaar verbondenheid in stedelijk context extra relevant maakt (Nasir et al., 2011). Deze studie neemt daarom de perspectieven van leerlingen in de (groot)stad onder de loep, meer bepaald willen we te weten komen wat zij onder schoolverbondenheid verstaan en hoe dit versterkt kan worden.

Twee onderzoeksvragen staan centraal in dit onderzoek:

• Welke emoties worden volgens leerlingen in stedelijke scholen geassocieerd met schoolverbondenheid?
• Welke drivers bevorderen de gevoelens van schoolverbondenheid bij leerlingen in stedelijke scholen?

Voor deze studie zijn perspectieven van 61 leerlingen uit vier Brusselse scholen onderzocht via de photovoice-methode.

Resultaten

Uit de analyse van de data (5 foto’s met beschrijving van elke leerling, de klassikale bespreking bij elke foto, een klasdiscussie) blijken vijf verschillende maar gelijktijdig voorkomende emoties gepaard te gaan met schoolverbondenheid. Leerlingen in (groot)steden voelen zich verbonden met hun school wanneer ze gevoelens van samenhorigheid, respect, succes, readiness en trots ervaren. Voor elke emotie is ook een driver geïdentificeerd die dat gevoel positief beïnvloedt: kwaliteitsvolle relaties met leraren lokken gevoelens van respect uit, vriendschappen bevorderen een gevoel van samenhorigheid, werken aan persoonlijke en academische doelen geeft leerlingen een gevoel van succes, identificatie met school wekt gevoelens van trots op en zelfregulatie stimuleert gevoelens van readiness. De resultaten zijn samengevat in het bijgevoegde model en in detail na te lezen in het artikel (Strijbos & Engels, 2022).

Advies voor onderwijs: toepassing van het thema in de praktijk

De emoties en drivers in het model ontrafelen het concept schoolverbondenheid in (groot)stedelijke context. Daarmee biedt het een tastbare indicatie van hoe verbondenheid van leerlingen kan worden verbeterd in de stedelijke schoolpraktijk. Tegelijkertijd nodigt het scholen uit om hier een contextspecifieke invulling aan te geven.

Om die vertaalslag goed te maken adviseren we schoolteams om in dialoog te treden met elkaar en met leerlingen: Wat betekent schoolverbondenheid? Hoe kunnen leerlingen succes ervaren? Hoe kan je vriendschappen op school stimuleren? Een dergelijke dialoog heeft niet alleen het potentieel om tot gerichte acties te komen voor een verbetering van de schoolverbondenheid, maar creëert ook een democratische context voor leerlingen.

Meer lezen?

Strijbos, J., & Engels, N. (2022). A Multifaceted Portrait of Students’ Connectedness to Urban Schools. Urban Education, 004208592210817. https://doi.org/10.1177/00420859221081769. 

Referenties

• Barber, B. K., & Schluterman, J. M. (2008). Connectedness in the lives of children and adolescents: A call for greater conceptual clarity. Journal of Adolescent Health, 43(3), 209–216. doi:10.1016/j.jadohealth.2008.01.012
• Biag, M. (2014). A Descriptive Analysis of School Connectedness: The views of school personnel. Urban Education, 51(1), 32-59.doi:10.1177/0042085914539772
• Bowles, T., & Scull, J. (2018). The Centrality of Connectedness: A conceptual synthesis of attending, belonging, engaging and flowing. Journal of Psychologists and Counsellors in Schools, 29(1), 3–21. doi:10.1017/jgc.2018.13
• Chhuon, V., & Wallace, T. L. (2014). Creating connectedness through being known: Fulfilling the need to belong in U.S. high schools. Youth & Society, 46(3), 379–401. doi:10.1177/0044118X11436188
• Nasir, N. S., Jones, A., & Mclaughlin, M. (2011). School Connectedness for Students in Low-Income Urban High Schools, 39(8), 1755–1793. http://www.tcrecord.org/Content.asp?ContentId=16173
• Strijbos, J., & Engels, N. (2022). A Multifaceted Portrait of Students’ Connectedness to Urban Schools. Urban Education, 004208592210817. https://doi.org/10.1177/00420859221081769.
• Thompson, D. R., Iachan, R., Overpeck, M., Ross, J. G., & Gross, L. A. (2006). School Connectedness in the Health Behavior in School-Aged Children Study: The Role of Student, School, and School Neighborhood Characteristics. Journal of School Health, 76(7), 379–386. doi:10.1111/j.1746-1561.2006.00129.x

Over de auteur

Jetske Strijbos

Beleidsmedewerker, onderzoeker, lerarenopleider aan MILO