Auteur: Jill Surmont - leestijd: 15 minuten
Meertaligheid is niet meer weg te denken uit onze maatschappij. Dit is eigenlijk ook goed, want de voordelen van kennis van meerdere talen zijn talrijk. Natuurlijk is communicatie hier het meest voor de hand liggende, maar het gaat verder dan dat. Er zijn bijvoorbeeld ook culturele, economische en (neuro)cognitieve voordelen. Hieronder worden die voordelen verder toegelicht:
Culturele voordelen
Door meerdere talen te verwerven en te beheersen wordt een groot aanbod aan cultuur opeens toegankelijk toegankelijk: muziek, literatuur, theater, noem maar op. Taal en cultuur zijn inherent met elkaar verweven. Door meerdere talen te leren, krijg je dus toegang tot meerdere culturen en ga je bijgevolg ook je manier van dingen bekijken gaan bijstellen. Niet elke taal/cultuur gaat op dezelfde manier om met bepaalde concepten (zoals bijvoorbeeld tijd of getallen). Wanneer je dus een nieuwe taal leert, leer je ook omgaan met die andere benaderingen. Je wordt met andere woorden bewuster van culturele verschillen en zal daardoor betere interculturele relaties kunnen opbouwen. Of zoals Hammer et al. (2003) het stellen: as one’s experience of cultural difference becomes more complex and sophisticated, one’s potential competence in intercultural relations increases” (p.423). Doordat je dingen vanuit verschillende perspectieven leert zien, zal ook je eigen identiteit evolueren. In deze blog beschrijft prof. Thompson hoe talen leren meer tolerantie stimuleert. Kramsch (1993) stelt dan ook dat taalonderwijs een sociocultureel fenomeen is, waarbij je verschillende identiteiten ontwikkelt en onderhandelt.
Economische voordelen
Taal zorgt niet alleen voor toegang tot cultuur, het zorgt ook voor (een betere) toegang tot de arbeidsmarkt en vaak ook tot een betere verloning. Laat ons hier even de focus op Brussel leggen. In de tabel hieronder zie je een evolutie van de cijfers in de verschillende taalbarometers (TB) met betrekking tot talenkennis en werkloosheidcijfers. Hoewel deze cijfers natuurlijk geen causaliteit weergeven, kan er moeilijk ontkend worden dat er een link is tussen talenkennis en het al dan niet werkloos zijn.
Tabel 1. Taalkennis werklozen (Janssens, 2018)
Actiris, de Brusselse gewestelijke dienst voor arbeidsbemiddeling, stelt op basis van de werkaanbiedingen die zij ontvangen, dat 53% van de werkaanbiedingen expliciete taalvereisten stelt. In 80% van deze werkaanbiedingen is een kennis van beide landstalen vereist en bij ongeveer 40% van de werkaanbiedingen wordt een kennis van het Engels gevraagd, meestal in combinatie met het Frans en het Nederlands (Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid, 2017). Belangrijk om te onderstrepen is dat deze vaststellingen zich niet limiteren tot Brussel. In verschillende andere (internationale) studies was dit ook de conclusie (zie bv Porras & Gandara, 2013). Onderzoek van Agirdag (in Amerika) uit 2013 toont ook aan dat mensen die (goed) meerdere talen beheersen, meer verdienen dan mensen die slechts eentalig zijn. De economische waarde van kennis van meerdere talen wordt ook in dit opiniestuk verder besproken. Met andere woorden: talenkennis is een bepalende factor op de arbeidsmarkt en heeft bijgevolg een economische impact.
(Neuro)cognitieve voordelen
De impact van meerdere talen leren/beheersen heeft ook een impact op de manier waarop onze cognitieve ontwikkeling verloopt. In dit filmpje wordt kort uitgelegd hoe meerdere talen kennen een impact heeft op (de werking van) je brein.
Het is met andere woorden duidelijk dat meertaligheid tal van voordelen met zich meebrengt. Toch zien we twee verschillende narratieven rond meertaligheid verschijnen binnen onderwijscontexten: enerzijds wil men leerlingen stimuleren om meertalig te maken, maar langs de andere kant worden meertalige leerlingen als “uitdagend” tot “problematisch ervaren. Hieronder gaan we dieper in op beide narratieven.
Meertaligheid als meerwaarde
Het aantal leerlingen die meertalig zijn en/of thuis geen Nederlands spreken is de afgelopen sterk gestegen. Het valt te verwachten dat deze evolutie zich ook nog de komende jaren verder zal zetten. Dit zorgt voor meer en meer scholen met een multiculturele en meertalige schoolpopulatie.
Uit verschillende studies blijkt dat de percepties en overtuigingen van leerkrachten over de culturele en talige achtergrond van leerlingen een grote impact hebben op de uitkomsten van leerlingen (Bailey & Marsden, 2016; Haukås 2015; Portolés & Marti, 2018). Hoewel leerkrachten in Vlaanderen sterk de principes van gelijkheid onderschrijven en vinden dat er respect voor de verschillende culturen moet zijn (Siongers et al., 2020), blijkt ook dat leerkrachten eerder negatieve percepties heeft ten opzichte van de thuistalen van leerlingen (Agirdag et al. 2013; Pulinx et al., 2017). Zo blijken leerkrachten aan te geven dat een gebrekkige kennis van de onderwijstaal (i.c. het Nederlands) als hoofdreden zien voor leerachterstanden, hoewel onderzoek uitwijst dat dit niet het geval hoeft te zijn (Agirdag et al., 2014). Deze percepties hebben een impact op de handelingen, want leerkrachten vallen vaak terug op een eentalig klasbeleid, hoewel ook hier onderzoek uitwijst dat het tegenovergestelde de meeste leerkansen creëert (Cummins, 2013; Darling-Hammond et al. 2017; García & Kleyn, 2016).). Het niveau van professionalisme bij deze leerkrachten is onvoldoende om in deze setting kwalitatief onderwijs te kunnen aanbieden, iets wat bevestigd wordt in het verdiepende TALIS- rapport rond diversiteit (Siongers et al., 2020). Dit gebrek aan voldoende professionaliteit gecombineerd met de vele uitdagen dat een meertalige (en bijgevolg vaak ook multiculturele) klas/schoolcontext creëert zorgt ervoor dat leerkrachten in deze setting een lagere jo tevredenheid hebben, zich minder gewaardeerd voelen en meer stress ervaren, waardoor ze vaak vertrekken, hetzij naar andere, minder diverse scholen, hetzij weg uit het onderwijs (Siongers et al., 2020). Dit resulteert in situaties waar de minst ervaren leerkrachten voor de meest diverse groepen moeten staan, wat voor geen van beide partijen een wenselijke situatie is (OECD, 2018). Leerlingen die les krijgen in een taal die ze niet (goed) beheersen lijkt hier dan wel een struikelblok te zijn. Net het tegenovergestelde als in CLIL.
Conclusie
Het is duidelijk dat meertaligheid tal van voordelen met zich meebrengt, maar dat er een grote discrepantie zit in de perceptie van leerlingen die meertalig worden via onderwijs en leerlingen die meertalig zijn van thuis uit. Dit zorgt voor een zeer paradoxaal narratief waarin het meertalig worden van leerlingen langs de ene kant gepromoot wordt, maar het meertalig zijn van leerlingen langs de andere kant als uitdagend of zelfs problematisch ervaring wordt. De sleutel ligt, zoals vaak, bij de helden van de klasvloer, met name de leerkrachten. Meer specifiek bij het verzekeren van een betere ondersteuning van leerkrachten omtrent vakoverschrijdend samenwerken en taalstimulerend lesgeven. Want samen staan we sterk.
Dit alles gewoon in video-format bekijken? Klik dan hier.
Nieuwsgierig geworden? Meld je school hier aan.
Wij werken samen met onderzoekende leerkrachten en schoolleiders. In een onderzoekend team krijg je als leerkracht de kans een schooljaar lang samen met student-leerkrachten en lerarenopleiders een praktijkprobleem aan te pakken. Ook schoolleiders kunnen met ons onderzoekend aan de slag. Goesting gekregen? Samen bouwen we aan jouw school van morgen!
Meld je school aan
Samen onderbouwen we jouw school van morgen
