Leestijd: 15 minuten
Als leerkracht draag je de verantwoordelijkheid om een leeromgeving te creëren waarin alle leerlingen optimaal kunnen groeien. Dit brengt een belangrijke vraag met zich mee: hoe weet je of je dagelijkse aanpak effectief is voor je leerlingen?
Als leerkracht zoek je vaak naar het juiste antwoord op deze vraag. Hier komt praktijkonderzoek in beeld als een waardevol instrument voor jou als leerkracht. Praktijkonderzoek heeft zich door de jaren heen bewezen als een manier voor leerkrachten om hun onderwijs te versterken door te evalueren wat werkt, nieuwe benaderingen te verkennen en het leren van leerlingen op een goed gefundeerde manier te bevorderen. Met deze op bewijs gebaseerde aanpak kunnen leerkrachten gezamenlijk de onderwijsomgeving verbeteren en samen het leerproces van leerlingen vormgeven. Een Onderzoekende School?! stimuleert de nieuwsgierigheid van leerkrachten en moedigt hen aan om kritisch naar hun eigen praktijk te kijken en weloverwogen beslissingen te nemen.
Onderzoekende School?! maakt gebruik van collaboratief praktijkonderzoek, waardoor je samen met collega's kunt stilstaan bij relevante praktijkvragen in jullie klaslokalen.
Ben ik nu leerkracht of onderzoeker? Een belangrijk verschil in intentie…
Bij het horen van het woord 'onderzoek' trekken veel leerkrachten hun wenkbrauwen op en denken ze aan wetenschappelijk onderzoek. Het is echter essentieel om het onderscheid te begrijpen tussen wetenschappelijke onderzoekers en praktijkonderzoekers. Het verschil tussen beide ligt in het doel en de intentie achter het onderzoek. Wetenschappelijke onderzoekers streven ernaar theoretische kennis te verbeteren, terwijl praktijkonderzoekers, zoals (student-)leraren en schoolteams, vanuit praktijkvragen vertrekken met als doel de praktijk te verbeteren, zowel voor henzelf als voor de leerlingen in hun specifieke lokale context. Dit sluit natuurlijk niet uit dat praktijkonderzoek ook kan leiden tot inspirerende inzichten voor andere scholen en kan bijdragen aan wetenschappelijke doeleinden.
Op elke school zijn er onderzoeksvragen die wachten om beantwoord te worden. Een school kan dan ook onderzoek doen naar heel uiteenlopende onderwerpen. Het uitgangspunt van een Onderzoekende School?! richt zich steeds op het verbeteren van de ontwikkeling van zijn leerlingen.
Meer dan reflectie...
Praktijkonderzoek door leraren gaat verder dan eenvoudige reflectie tussen collega's over hun ervaringen. Het stimuleert een team van leraren om uitdagingen aan te pakken en op basis van kennis, verzameld via data en literatuur, oplossingen te ontwikkelen die relevant zijn voor de praktijk. Leerkrachten werken samen aan onderwerpen die de school aangaan, analyseren de situatie, zoeken naar oplossingen, betrekken experts zowel van binnen als buiten de school, en verdiepen zich in relevante literatuur om te ontdekken wat echt werkt. Vervolgens passen ze deze nieuwe benaderingen toe en evalueren ze of ze in de praktijk effectief zijn.
Waarom collaboratief praktijkonderzoek?
Praktijkonderzoek is een proces waarbij leerkrachten actief en systematisch hun eigen onderwijspraktijk onderzoeken en verbeteren, met als doel de kwaliteit van het onderwijs te verhogen en het leren van leerlingen te versterken.
In Onderzoekende School?! gaan we nog een stapje verder en maken we gebruik van collaboratief praktijkonderzoek. Het is een krachtige aanpak waarbij leerkrachten samenwerken om onderwijsverbeteringen te ontwikkelen en te implementeren. In plaats van individueel onderzoek te doen, bundelen leerkrachten hun expertise en middelen om gemeenschappelijke uitdagingen aan te pakken en gezamenlijke doelen te bereiken. Dit proces omvat het systematisch verzamelen van gegevens, het analyseren van resultaten en het nemen van actie om de onderwijspraktijk te verbeteren.
Door samen te werken binnen collaboratief praktijkonderzoek kunnen leerkrachten profiteren van verschillende perspectieven, ideeën en ervaringen, wat leidt tot effectievere lesmethoden en een verrijkte leeromgeving voor hun leerlingen. Het bevordert ook professionele ontwikkeling en versterkt de lerende gemeenschap binnen een school, wat resulteert in positieve en duurzame veranderingen in het onderwijs. Bij collaboratief praktijkonderzoek gaat het om een doordacht en gestructureerd proces waarbij leerkrachten actief samenwerken met collega's en peers om gegevens te verzamelen en te structureren aan de hand van onderzoeksmethoden die zijn afgestemd op de specifieke context van hun school.
De onderzoekscylcus als jouw kompas...
De onderzoekscyclus is jullie leidraad doorheen het schooljaar en zorgt ervoor zorgen dat jullie op het einde van de rit jullie gemeenschappelijke doelen kunnen bereiken
Een onderzoekscyclus biedt essentiële ondersteuning en begeleiding voor onderzoeksteams, waardoor ze systematisch door het proces van praktijkonderzoek kunnen navigeren. De bijgevoegde afbeelding illustreert dat het onderzoeksproces is gestructureerd met minstens zeven groepssessies, weergegeven als lichtblauwe rechthoekige vormen, waarin het team door verschillende fasen van de cyclus gaat. De binnenste oranje cyclus markeert de concrete onderzoeksstappen die moeten worden genomen, terwijl de omliggende donkerblauwe cyclus vragen presenteert die als leidraad dienen om het team in elke fase te ondersteunen.
In een onderzoekscyclus kan je naast de verschillende stappen twee belangrijke fases onderscheiden: het vooronderzoek en het handelingsdeel.
Het vooronderzoek neemt vaak meer tijd in beslag dan dat je als team graag zou willen. Het doel is om een zo volledig mogelijk beeld te krijgen van de beginsituatie en de context binnen de school om het gesignaleerde praktijkprobleem te vertalen naar een onderzoek. Je verzamelt data binnen en buiten je school om een scan te vormen en de drijfveer van het onderzoek scherp te stellen. Op het einde van het vooronderzoek formuleer je een zo helder en afgebakend mogelijke onderzoeksvraag waarmee je in het handelingsdeel aan de slag kan gaan.
Het tweede deel van het praktijkgericht onderzoek bouwt verder op het vooronderzoek en heeft als doel om de acties te plannen, te ondernemen en te evalueren. Aan het einde van het handelingsdeel wordt er teruggekoppeld naar de beginsituatie en een antwoord geformuleerd op de onderzoekvraag. Hieruit kan eventueel een nieuwe onderzoekscyclus ontstaan.
Reflectie als voorbereiding op de coachingsdag.
Overloop de stappen en bijhorende vragen van de onderzoekscylcus met de urgentie of drijfveer die door jouw school naar voor werd geschoven.
Denk hierbij na over volgende specifieke vragen:
- Wat weet je over de beginsituatie? Wat zijn de noden?
- Welke acties werden in het verleden reeds ondernomen?
- Waarom is het een urgentie of drijfveer op dit moment?
- Welke data is er beschikbaar op de school om de urgentie in kaart te brengen?
- Is dit een urgentie voor iedereen?
- Welke expertise hebben jullie nodig om aan de slag te gaan?
- Is er voldoende draagvlak binnen de school om op termijn de resultaten te benutten in de dagelijkse praktijk?
- Wat willen jullie tegen het einde van het schooljaar reeds bereiken?
Nieuwsgierig geworden? Meld je school hier aan.
Wij werken samen met onderzoekende leerkrachten en schoolleiders. In een onderzoekend team krijg je als leerkracht de kans een schooljaar lang samen met student-leerkrachten en lerarenopleiders een praktijkprobleem aan te pakken. Ook schoolleiders kunnen met ons onderzoekend aan de slag. Goesting gekregen? Samen bouwen we aan jouw school van morgen!
Meld je school aan
Samen onderbouwen we jouw school van morgen
