Leestijd 10 minuten
Van leraren wordt verwacht dat ze kennisnemen van onderwijskundig onderzoek, reflecteren op eigen ervaringen en de eigen klaspraktijk bijsturen door eenvoudig praktijkgericht onderzoek uit te voeren (Vlaamse Regering, 2008).
Hoe kunnen we voorkomen dat deze rollen en verwachtingen een extra last vormen en leraren weghouden van hun kerntaak? De onderwijscontext vandaag is immers complex en zorgt al voor veel uitdaging. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat praktijkonderzoek bijdraagt tot een betere onderwijspraktijk?
Wat als praktijkonderzoek zou vertrekken vanuit jouw onderwijscontext? Jouw deelname aan OS?! levert de expertise aan die nodig is om samen na te denken over effectieve klaspraktijk!
Scholen worden overdonderd met vragen om deel te nemen aan onderzoek. Leraren worden via enquêtes, interviews, observaties … betrokken bij onderzoek. Dit vraagt veel tijd en investering van leraren en schoolteams, maar levert soms weinig op voor de school. Wat als praktijkonderzoek zou vertrekken vanuit jouw onderwijscontext? Wat als het een meerwaarde kan betekenen voor jouw leerlingen? Binnen Onderzoekende School?! gaan we evidence-informed aan de slag. Jouw actieve deelname als onderwijsprofessional levert de expertise aan die nodig is om samen na te denken over effectieve klaspraktijk en de vertaling ervan naar jouw onderwijscontext.
Waarom zou ik als leraar deelnemen aan praktijkonderzoek?
De voorbije decennia is de rol van een leraar sterk veranderd. Onder internationale invloed heeft het Vlaams Ministerie van Onderwijs professionele standaarden goedgekeurd. Aan deze standaarden werden minimale competenties gekoppeld die van startende leraren verwacht worden.
We kunnen ze onderverdelen in tien rollen, die geclusterd zijn in drie niveaus van verantwoordelijkheid: verantwoordelijkheid ten opzichte van de leerling, verantwoordelijkheid ten opzichte van de school en onderwijsgemeenschap, verantwoordelijkheid ten opzichte van de samenleving (Aelterman, 1999; Aelterman et al., 2008).
Hoewel de standaarden een kader bieden aan lerarenopleidingen om kennis, vaardigheden en attitudes over de verschillende rollen aan te leren, heeft onderzoek aangetoond dat startende leraren zich vaak onvoldoende voorbereid voelen op sommige van deze rollen (Struyven & De Meyst, 2010). Een aanzienlijk percentage van de beginnende leerkrachten verlaat zelfs het beroep vanwege het gevoel onvoldoende voorbereid te zijn op hun bredere rol als uitgebreide professional (Willegems, 2012).
Een van de redenen hiervoor is dat lerarenopleidingen meer aandacht besteden aan competenties gerelateerd aan de dagelijkse klaspraktijk, maar onvoldoende kansen bieden aan toekomstige leerkrachten om professionele ervaring op te doen in het worden van een innovator en onderzoeker, een partner van ouders en externen en een lid van de onderwijsgemeenschap (Struyven & De Meyst, 2010).
In Onderzoekende School?! zetten we in op het versterken van de rol van de leraar als onderzoeker en innovator en op het verkleinen van de kloof tussen theorie en de praktijk.
In Onderzoekende School?! willen we net inzetten op het versterken van de rol van de leraar als onderzoeker en innovator en op het verkleinen van de kloof tussen theorie en de praktijk. Het is daarbij belangrijk stil te staan bij waarom leraren zouden deelnemen aan praktijkonderzoek.
Benieuwd hoe Onderzoekende School?! werkt?
In tegenstelling tot onderzoek in de vorm van bevragingen en interviews, zien we de leraar in Onderzoekende School?! als een professional en niet als een uitvoerder. Het is niet de bedoeling om van elke leraar een onderzoeker te maken, daarentegen willen we leraren stimuleren het professioneel handelen zelf vast te nemen en zo een onderzoekende houding aan te nemen ten opzichte van de eigen praktijk.
Van leraar naar coach in Onderzoekende School?!
Het is belangrijk dat er op elke school, in elk onderzoekend team, mensen zijn die andere collega’s ondersteunen bij het opnemen van een onderzoekende rol. Dit zijn de coaches van Onderzoekende School?!
We zien de coach als een teacher leader die zijn collega’s stimuleert en ondersteunt om zo, over de klasgrenzen heen, bij te dragen aan schoolontwikkeling. De coach groeit in Onderzoekende School?! door tot een schoolontwikkelaar die in staat is om evidence-informed beslissingen te stimuleren in het schoolteam. Dit leidt tot gedeeld leiderschap.
Daarnaast is de coach een procesbewaker die toeziet op het goede verloop van de onderzoeks- en kwaliteitszorgcyclus. Hij coacht de collega’s in het onderzoekend team op een waarderend manier tot groei.
De coach functioneert nooit alleen. Enerzijds betrekt hij zo veel mogelijk collega’s op school en vormt zo de brugfiguur tussen urgente vraagstukken die leven bij leraren en het bredere schoolbeleid. Anderzijds gaat de coach partnerschappen aan met de universiteit en andere coaches in het lerend netwerk.
In een onderzoekend team heerst een cultuur van gezamenlijk leren en onderzoeken. Het is voor de coach belangrijk dat professionalisering ruim aanwezig is. Door deel te nemen in Onderzoekende School?! draagt de coach bij aan de professionalisering van het onderzoekend team en bij uitbreiding van het schoolteam.
Praktisch: hoe word je een coach?
Als coach ben je een sleutelfiguur voor alle partners binnen Onderzoekende School?! Om je op een adequate wijze voor te bereiden, bieden we een 'coach to coach'-traject aan van twee volledige dagen.
De eerste dag binnen dit coachingstraject, richt zich op nieuwe coaches. Je maakt kennis met de systematische aanpak van een onderzoekend team, basiscoachingsvaardigheden die ingezet kunnen worden in het team, interventiestrategieën en tools om met een team aan schoolontwikkeling te doen.
Voor de tweede coachingsdag zijn de coaches van alle onderzoekende teams uitgenodigd. De coaches maken kennis met elkaar, ze ontdekken de doelen van Onderzoekende School?!, de verschillende stappen van de onderzoekscyclus en de verschillende rollen binnen het onderzoekende team. Er ontstaat een lerende gemeenschap over de deelnemende scholen heen.
Een coach aan het woord
Als leerkrachten zijn we vaak aangewezen op intuïtie. Die intuïtie is onze belangrijkste bondgenoot als onderwijsprofessional, maar we mogen er ook niet blind op vertrouwen. Soms is er nood aan kritische evidence-informed en evidence-based reflectie die ons weerhoudt blind onze intuïtie achterna te lopen. Als deze reflectie geen deel uitmaakt van ons arsenaal aan vaardigheden, dreigen we vast te roesten in aannames en veronderstellingen die een veruitwendiging zijn van onze waarheid, maar niet noodzakelijk van de werkelijkheid. Onderzoekende School?! is de partner die een schoolteam helpt een mate van objectiviteit als referentiekader te gebruiken, om zo doelen op een systematische manier na te streven.
Van onze leerlingen verwachten we dat ze in staat zijn tot zelfreflectie en zelfevaluatie. We verwachten dat ze vanuit verschillende perspectieven kunnen kijken naar symptomen en op zoek gaan naar achterliggende oorzaken. Als we heel eerlijk zijn is dit absoluut geen sinecure. Mensen zijn heel vaak geneigd om symptomen te bestrijden veeleer dan problemen op te lossen. Deze onderbewuste dimensie verkennen vraagt een onderzoekende houding die niet altijd in onze natuur ligt. Onderzoekende School?! brengt deze dimensie naar de oppervlakte en maakt schoolteams vaardiger in een procesmatige aanpak van problemen: van bevindingen, tot analyses, tot hypotheses tot conclusies. Zo modelleren schoolteams de vaardigheden die we onze leerlingen willen helpen ontwikkelen.
Onderzoekende School?! creëert een microkosmos van verantwoordelijkheden en bevoegdheden binnen een heterogeen team van ervaren leerkrachten, toekomstige leerkrachten en vertegenwoordigers van de universiteit. Dit zorgt voor een omgeving van verschillende perspectieven en motivaties die leidt tot verrassende resultaten. De studenten brengen hun frisse ideeën en visie mee, de leerkrachten geven een beeld van de realiteit van de klasvloer en de medewerkers van de VUB faciliteren doelgerichte interacties tussen beide om nieuwe ideeën een plaats te geven binnen de schoolcultuur. Het is een verrijkende ervaring voor studenten die de belangrijke uitdagingen van een school ontdekken, evenals voor de school die een frisse blik krijgt op haar werking.
- Sam Vanroy, coach van Onderzoekende School?! Atheneum Vilvoorde
Test jezelf en word coach in Onderzoekende School?!
Bronnen
- Aelterman, A. (1999). Beroepsprofielen en basiscompetenties voor de leraar: instrumenten in de kwaliteitszorg van overheid en opleiders. Informatie vernieuwing Onderwijs, 20(75), 18-28.
- Aelterman, A., Meysman, H., Troch, F., Vanlaer, O., & Verkens, A. (2008). Een nieuw profiel voor de leraar secundair onderwijs. Hoe worden leraren daartoe gevormd? Informatiebrochure over de invoering van het nieuwe beroepsprofiel en de basiscompenties voor leraren. Departement Onderwijs en Vorming, Brussel.
- Struyven, K., De Meyst, M. (2010) Competence-based teacher education: Illusion or reality? An assessment of the implementation status in Flanders from teachers’ and students’ points of view. Teaching and Teacher Education, 26(8), 1495-1510. doi: 10.1016/j.tate.2010.05.006
- Vlaamse Overheid. (04/07/2018). Besluit van de Vlaamse regering betreffende de basiscompetenties van de leraren. Belgisch Staatsblad, p. 53939
- Willegems, V. (2012). Beginning teachers’ perceptions of their basic competences and the facilitating features for future competence development. Vrije Universiteit Brussel. Faculty of Psychology and Educational Sciences, Brussels, Belgium.
Nieuwsgierig geworden? Meld je school hier aan.
Wij werken samen met onderzoekende leerkrachten en schoolleiders. In een onderzoekend team krijg je als leerkracht de kans een schooljaar lang samen met student-leerkrachten en lerarenopleiders een praktijkprobleem aan te pakken. Ook schoolleiders kunnen met ons onderzoekend aan de slag. Goesting gekregen? Samen bouwen we aan jouw school van morgen!
Meld je school aan
Samen onderbouwen we jouw school van morgen
