Zet studenten in de derde graad in hun kracht met effectieve leerstrategieën

Heb je soms het gevoel dat je leerlingen de leerstof oppervlakkig opnemen, maar niet echt weten hoe ze moeten leren? Dat ze blijven hangen in oppervlakkige studeermethodes, zonder inzicht in wat echt werkt? 

Uit een recent onderzoek bij leerlingen van het derde jaar uit een Onderzoekende School blijkt dat veel leerlingen het moeilijk hebben met metacognitieve vaardigheden zoals plannen, zelfmonitoring en reflectie. Dit biedt niet alleen uitdagingen, maar ook enorme kansen voor jou als leerkracht om een verschil te maken in hun leerproces. 

Hier lees je hoe je met concrete stappen en inspirerende tips aan de slag kunt gaan om leerlingen te begeleiden naar effectiever en zelfstandiger leren. Aan het einde verwijzen we je naar een boeiende masterproef die dit onderwerp verder uitdiept. 

Waarom zijn leerstrategieën belangrijk? 

Effectieve leerstrategieën helpen leerlingen om grip te krijgen op hun leerproces. Ze leren niet alleen wat ze moeten studeren, maar ook hoe ze dat het beste kunnen aanpakken. Dit leidt niet alleen tot betere resultaten, maar versterkt ook hun motivatie en zelfvertrouwen. Uit het onderzoek blijkt echter dat veel leerlingen: 

• weinig metacognitieve kennis hebben (bijvoorbeeld: hoe plan ik mijn studietijd?), 

• moeite hebben om strategieën zoals reflectie en voortgangsmonitoring toe te passen, 

• ondersteuning missen van hun omgeving, zoals expliciete instructie door leerkrachten of constructieve feedback tijdens leerlingbegeleiding. 

De oplossing? Een schoolbrede aanpak die inzet op het expliciet aanleren van leerstrategieën en een cultuur van groeigerichte feedback. 

Hoe kun je dit aanpakken in de klas? 

Hier zijn enkele praktische tips en voorbeelden om direct aan de slag te gaan: 

1. Leerstrategieën expliciet aanleren: veel leerlingen weten niet dat er verschillende manieren van leren bestaan, laat staan welke strategieën effectief zijn. Jij kunt hen hierbij helpen! 

• Voorbeeld: Introduceer een 'leerstrategieën-week', waarin je dagelijks één strategie belicht, zoals samenvatten, mindmaps maken of de self-testing techniek. Laat leerlingen deze strategieën meteen toepassen op de leerstof. 

• Tip: Geef zelf het goede voorbeeld door hardop na te denken tijdens een les. Laat zien hoe jij een complexe opdracht aanpakt en welke stappen je daarbij zet. 

2. Laat leerlingen reflecteren: leer leerlingen om kritisch naar hun eigen leerproces te kijken. 

• Voorbeeld: Laat leerlingen na een toets een korte reflectie invullen: "Wat ging goed?" en "Wat wil ik anders doen bij de volgende toets?" 

• Tip: Werk met een leerlogboek waarin leerlingen bijhouden welke strategieën ze hebben gebruikt en wat het effect was. 

3. Bouw een groeigerichte feedbackcultuur: feedback is een krachtige motor voor leren, vooral als die specifiek, constructief en gericht op groei is. 

• Voorbeeld: Tijdens een leerling-tutorgesprek kun je samen met de leerling één concrete leerdoelstelling formuleren. Bijvoorbeeld: “Ik wil bij mijn volgende toets mijn planning beter onder controle hebben.” 

• Tip: Geef feedback die leerlingen uitdaagt, zoals: “Je hebt je mindmap heel overzichtelijk gemaakt. Hoe zou je die kunnen uitbreiden om verbanden tussen de begrippen te laten zien?” 

De kracht van samenwerking 

Effectieve ondersteuning van leerstrategieën is geen solowerk. Het vraagt om een gezamenlijke inspanning van jou als leerkracht, de school en de ouders: 

• Schoolniveau: Organiseer workshops waarin het hele team leert hoe je leerstrategieën kunt integreren in lessen. Denk aan intervisies waarin collega’s ervaringen delen en elkaar inspireren. 

• Ouderbetrokkenheid: Betrek ouders door hen te informeren over hoe zij thuis kunnen ondersteunen, bijvoorbeeld via ouderavonden of een praktische gids met tips. 

Inspiratie uit de praktijk 

Bij een secundaire Onderzoekende School in Vlaanderen werd een schoolbreed programma uitgerold om leerstrategieën te versterken. Leraren kregen een korte opleiding over effectieve strategieën en implementeerden deze in hun lessen. Resultaat? Leerlingen ontwikkelden meer zelfvertrouwen in hun leerproces, rapporteerden betere toetsresultaten én meer plezier in het leren. 

Een van de sleutels tot succes was het gebruik van de "leren-leren-coach": een collega-leerkracht die leerlingen individueel of in kleine groepjes begeleidde bij het toepassen van strategieën op concrete leerstof. 

Meer weten? Verdiep je in de masterproef 

Wil je meer weten over hoe je leerstrategieën kunt versterken bij leerlingen in jouw school? De bevindingen uit dit artikel zijn gebaseerd op een masterproef die het gebruik van leerstrategieën bij leerlingen in de derde graad onderzoekt. Het werk biedt een schat aan inzichten over hoe leerlingen hun strategieën inschatten, welke rol de schoolomgeving speelt, en hoe leerlingbegeleiding hier een meerwaarde kan bieden. 

Neem een kijkje in deze studie en ontdek hoe jij deze inzichten kunt toepassen in jouw eigen praktijk. Samen maken we leren krachtiger en effectiever!