Leestijd: 7 minuten
Het nemen van beslissingen in een schoolteam is een uitdaging. Het lukt niet altijd om een consensus te bereiken en de mening van de meest eloquente persoon haalt het maar al te vaak.
Klinkt dit jou bekend in de oren en ben je op zoek naar een beslissingsmethodiek waarin iedereen mee kan beslissen en de collectieve intelligentie maximaal benut wordt? Geef consentbesluitvorming, een van de basisprincipes en belangrijkste patronen van Sociocratie 3.0, dan zeker een kans!
Waarom kiezen voor consentbesluitvorming?
Voor we een licht werpen op wat consentbesluitvorming precies is en hoe het in z'n werk gaat, is het belangrijk even stil te staan bij drie beslissingsvormen die gebruikelijk zijn in teams. Misschien ook in jouw schoolteam?
Een van de meest voorkomende manieren van besluitvorming is autocratisch beslissen. Hierbij heeft één persoon, vaak de hoogstgeplaatste in de hiërarchie, de macht om beslissingen te nemen. In dit proces wordt geen rekening gehouden met de meningen van anderen. Het voordeel van deze aanpak is dat beslissingen snel genomen kunnen worden. Er zijn echter ook nadelen. De input van anderen wordt genegeerd, dit kan leiden tot minder optimale besluitvorming en anderen voelen zich niet betrokken bij het proces.
Daarnaast is beslissen op basis van meerderheid ook een veelvoorkomende besluitvormingsmethode. Hoewel dit de betrokkenheid van mensen vergroot en het proces vaak sneller verloopt dan het streven naar consensus, zijn er ook enkele nadelen aan verbonden. Deze aanpak staat erom bekend dat verandering traag op gang komt of zelfs wordt vertraagd. Bovendien zullen er nog steeds individuen zijn die zich niet betrokken voelen bij de besluitvorming. Het is ook van belang te benadrukken dat innovatie en creatieve ideeën vaak voortkomen uit de minderheidsperspectieven.
Een derde vaakgebruikte beslissingsmethode is tot consensus komen. Consensus impliceert dat een besluit unaniem is, of dat iedereen het eens is. Het besluit wordt pas genomen wanneer alle deelnemers "voor" zijn. Deze aanpak voorkomt dat de meerderheid alle macht heeft, en het zort ervoor dat de minderheid even belangrijk is. Het streven naar unanimiteit klinkt weliswaar ideaal, maar het resulteert vaak in een zeer kleine kans dat een voorstel wordt aangenomen.
Als het toch doorgaat, is het vaak in een vorm die afwijkt van de oorspronkelijke intentie, omdat we rekening willen houden met alle meningen. We kunnen de vraag stellen of het werkelijk noodzakelijk is dat is iedereen het eens is?
Bij het kiezen voor consent als besluitvormingsmethode, wordt gestreefd naar een aanpak waarin iedereen betrokken is om zo de collectieve intelligentie optimaal te benutten. Zo heeft iedereen invloed op de beslissing, zelfs zonder actieve deelname aan het gesprek. Samen ga je op zoek naar redenen om een voorstel niet uit te voeren. Het voorstel wordt pas geaccepteerd wanneer er geen bezwaren meer zijn.
Goed genoeg voor nu en veilig genoeg om te proberen.
Hoe werkt consentbesluitvorming?
Een van de leidende principes van Sociocracy 3.0 is gelijkwaardigheid. In consentbesluitvorming is het essentieel dat alle betrokkenen invloed kunnen uitoefenen op het uiteindelijke besluit.
In de praktijk betekent dit dat het oorspronkelijke voorstel wordt aangepast totdat er geen bezwaren meer zijn. Dit proces verloopt sneller dan bij consensus, waarbij elk idee voortdurend wordt overwogen totdat iedereen ermee instemt.
Een bezwaar is een geschenk voor de groep.
Elk bezwaar tegen het voorstel moet een goed onderbouwde reden bevatten waarom het schade zou toebrengen aan de organisatie of het team. Een ander soort bezwaar kan zijn om een ontbrekende, waardevolle verbetering aan te vullen. Op deze manier verschuift de beslissingsmacht van een individu naar de reden achter het bezwaar.
In consentbesluitvorming wordt gestreefd naar het benutten van de collectieve wijsheid die in de groep aanwezig is, maar mogelijk nog niet is verwerkt in het voorstel. Als iemand bezwaar maakt, wordt dit beschouwd als een waardevolle inbreng of zelfs als een geschenk aan de groep. Een belangrijke richtlijn in dit beslissingsproces is te zoeken naar een voorstel dat voor iedereen goed genoeg is voor nu en veilig genoeg om te proberen.
Wanneer er bezwaren zijn, wordt er onderzocht of de andere deelnemers het bezwaar kunnen begrijpen. Vervolgens worden de bezwaren geïntegreerd in een verbeterd voorstel.
Bezwaren detecteren? Gebaren maar!
Om de elkaars keuzes niet te beïnvloeden, worden handgebaren gebruikt om bezwaren tegen een voorgestelde beslissing aan te geven:
Een duim omhoog geeft aan dat het voorstel voor jou acceptabel is om verder te gaan.
Als je je hand horizontaal uitsteekt met gespreide vingers en daarbij een wiebelende beweging maakt, geef je aan dat je geen bezwaar hebt tegen het voorstel, maar nog wat aarzelingen of zorgen hebt.
Een open hand die iets lijkt aan te bieden, betekent daarentegen dat je een reden ziet om niet met het voorstel door te gaan. Dit kan zijn omdat het voorstel schade kan toebrengen aan de organisatie, of omdat je directe verbeteringen ziet die nodig zijn. In beide gevallen heb je bezwaren en wordt de beslissing tegengehouden.
Naast het feit dat het elkaars keuzes niet beïnvloedt, heeft het gebruiken van handbaren nog andere voordelen. Zo stelt het je in staat om in één oogopslag te zien of er mogelijke bezwaren of zorgen zijn. Bovendien dwingt het je om je stem te laten horen. Je stemt niet simpelweg omdat anderen dat doen, maar op basis van je eigen inzichten en de waarde die jij kunt toevoegen.
Wil je graag meer weten over S3?
Wij belichten op onze website enkele patronen waar onderzoekende scholen afgelopen jaren mee aan de slag gingen. Bekijk zeker af en toe onze agenda indien je graag een training volgt over sociocratie 3.0.
Hieronder kan je enkele links vinden naar externe websites met veel gratis materiaal.
- Rebelwise (NL) geeft uitleg over S3 en hoe dit besluitvorimingsprocessen bevordert. Je vindt er een handige toolkit met materiaal dat je gratis kan downloaden. Verder biedt de organisatie trainingen aan om je kennis te laten maken met S3 of je om S3-vaardigheden verder aan te scherpen.
- Sociocracy30.org (ENG) biedt op de website informatie over de evolutie van sociocratie en hoe deze benadering kan toegepast worden in verschillende contexten. Je vindt er veel materiaal zoals posters over verschillende patronen, een praktische gids, presentaties en illustraties die je kan downloaden. Ze bieden ook een tool die ervoor zorgt dat je het materiaal gewoon kan vertalen voor jouw schoolteam.
- Sociocratisch centrum Nederland (NL/ENG) biedt een talrijk aantal trainingen aan over sociocratie van beginner tot expert. Deze website biedt een schat aan informatie over sociocratie, inclusief bronnen en casestudy's van sociocratische toepassingen in het onderwijs. Je kan er af en toe gratis inschrijven op webinars die jou laten kennismaken met S3.
Wil je lezen over sociocratie 3.0?
- Jef Cumps (NL) legt in zijn boek Sociocratie 3.0 haarfijn uit hoe jij jouw organisatie kan voorbereiden op de toekomst? He is een praktische gids die je laat kennismaken met sociocratie.
Nieuwsgierig geworden? Meld je school hier aan.
Wij werken samen met onderzoekende leerkrachten en schoolleiders. In een onderzoekend team krijg je als leerkracht de kans een schooljaar lang samen met student-leerkrachten en lerarenopleiders een praktijkprobleem aan te pakken. Ook schoolleiders kunnen met ons onderzoekend aan de slag. Goesting gekregen? Samen bouwen we aan jouw school van morgen!
Meld je school aan
Samen onderbouwen we jouw school van morgen
